Описание презентации по отдельным слайдам:
-
1 слайд
Салам !
Здравствуйте! -
2 слайд
-
3 слайд
Дерсни темасы:
«Боташланы Абидатны лирикасы» -
4 слайд
Дерсни мураты:
1. Боташланы А. лирикасы бла
танышдырыу.
2. Тил байлыкъларын ёсдюрюу.
3. Ана тилге, Ата джуртха- Эресейге
сюймекликлерин терен этиу -
5 слайд
Боташланы Абидат Джагъафарны къызы
1902 джыл Къарт-Джуртда туугъанды. Аны
джазма творчествосу джыйырманчы джыллада башланнганды. -
6 слайд
Абидат биринчи назмуларыны
юсюнден былай айтыб эсге тюшюреди: «Совет властны биринчи джылларындан башлаб халкъ окъуугъа уллу магъана бериле эди. Алай болгъанлыкъгъа ол кёзюуде окъуу китабла джокъ эдиле. Сабийлеге дерс берир ючюн биз, устазла, газетде чыкъгъан биринчи затланы да хайырландыра эдик. Аны бла да къалмай, кееибиз джазыб бере эдик. Мени да биринчи назмуларым алай бла джазылгъандыла. Сабийлеге дерсде джукъ табмасам, сохтала азбар этерча назмучукъ джаза эдим». -
7 слайд
Абидат 1920 джылдан 1943 джылгъа дери устаз болуб ишлегенди. Ол кёзюуде газетни бетлеринде аны джахилликге, къарангылыкъгъа къаршчы чыгъармалары чыкъгъанлай тургъандыла. Биринчи болуб бу темагъа Абидат «Билимли эмда джахил тиширыу» деген пьесаны чыгъаргъанды.
-
8 слайд
Джазыучу кесини джазгъанларында ленинчи партияны юсюнден, колхоз джашауну, эл мюлкню, совет халкъны культурасыны ёсюуюню юсюнден джазады. Аны «Лениннге», «Партия», «Матросну партбилети», «Накъутналмаз джол» дегенча назмуларында уллу идея магъана барды, тилни байлыгъы, теманы уста ачыкълай билгени танылады. Табигъатха аталгъан лирикасы да окъуучугъа кесин сюйдюргенди, артыкъсыз да «Кавказ», «Джазгъы эртден» дегенча назмулары.
-
9 слайд
Сабийлеге аталгъан назмулары Абидатны творчествосунда баш орунну тутадыла. «Айхан бла
аны сауутлары», «Къызчыкъ бла къоянчыкъ»,
«Шимал джулдуз», дагъыда башха джазгъанлары къарачай сабий литератураны маджал чыгъармаларына саналадыла. -
10 слайд
Боташланы Абидат къарачай литературагъа
уллу юлюш къошхан адамды. -
11 слайд
Аны талай китабы чыкъгъанды: «Джахил къыз бла окъугъан къызны юсюнден» пьесасы,
«Айхан бла сауутлары», «Къызчыкъ бла къоянчыкъ», «Илкер», «Гугук» деген сабий китаблары эмда «Сайлама чыгъармалары». -
12 слайд
Боташланы Абидатны назмулары
-
13 слайд
БИЛИМ
Тиширыугъа окъургъа
Джарамагъан заманда,
Окъуйма деб термилиб,
Кюреше эдим хаман да.Журнал, китаб къоймайын,
Табханымы къазаем,
Ангыламагъан сёзлерими
Тетрадха джазаем.Окъуу ючюн термилиб
Тургъанымы кёреед.
Джазыкъсыныб, мени атам
Меннге акъыл бёлеед.Школ, класс болмаса да
Бизге юйчюк табылды,
Джазаргъа къангачыкъ да
Къабыргъагъа тагъылды. -
14 слайд
Школ, класс болмаса да
Бизге юйчюк табылды,
Джазаргъа къангачыкъ да
Къабыргъагъа тагъылды.Эки къызчыкъ, юч дж ашчы къ
Дере окъургъа джарашдыкъ,
Бирге къошеанг бирни, деб
Кючден этдик задашчыкъ.Харифлени онгундан
Солгъа джазыб келеек,
Устаз дерсин башласа,
Къууаныб, кёлтюрюлеек.Бир джылдан нёгерлерим
Чачылыб, кесим къалдым.
Джангыз кесим кюрешиб,
Башыма билим алдым. -
15 слайд
AHA ТИЛИМ
Ана тилим,
Джаным-тиним,
Сенсе дейме,
Джарыкъ кюнюм.
Сени бла тизиб анам
Меннге белляу айтыучан эд,
Озуб баргъан джолоучу да
Муну эштиб къайтыучан эд.
Джаным-тиним,
Ана тилим!
Уллуд сеннге сюймеклигим,
Ленин берген саугъамса сен,
Сеннге къууана, ёсгенме мен.
Сени бла окъуб, джазыб,
Ачылгъанма кёб затлагъа,
Салам алыб, салам салыб,
Шагърей болдум кёб халкълагъа.
Ана тилим, ёсериксе
Джаш тёлюню къулачында.
Мийик кёкге джетериксе
Миллетлени къууанчында -
16 слайд
КЪЫЗЫЛ АСКЕРГЕ
Биз, Къызыл Аскер, чыкъгъанбыз
Джауну аллын тыяргъа,
Къан тёгерге келгенни биз
Кесини къанын къуяргъа.
***
Кюреширге хазыр болуб,
Къоркъутмайын ёлюм, къан, Т
юзлюк ючюн кюрешгенледен
Чарпытмайын бир инсан,
****
Байрагъыбыз турлукъду,
Халкъгъа кесин танытыб,
Тёппесинде къызыл джулдуз
Джерни юсюн джарытыб. -
17 слайд
ДЖАЗ ТАНГ
Джаз танг атыб, ышарыб, кюлюб,
Сюйдюмюн чачар, джерге ийилиб,
Кёксюл кёлегин салкъынлаб, кийиб,
Къызыл этегин тёгерек ийиб.Мийик тауланы сабыр олтургъан,
Юс байлыкълары келбет толтургъан,
Къарасанг, къараб кёзюнг тоймагъан,
Кёб тюрлю джанла юсюнде ойнагъан.Кириш тутушуб, мийик тауланы
Джашил чегетли кенг чатларында
Ёкюрюб чабхан субай буулары,
Шоркъулдаб акъгъан дарман суулары.Тамаша таула, хурмет келтирген,
Ич байлыкълары хазна бердирген,
Колхоз эм совхоз малла семирген,
Ичинде алтын, кюмюш тёгюлген. -
18 слайд
Бу табийгъатда ариулукъ кёбдю,
Айтыргъа мени сёзюм джетишсе.
Хар ариулукъну тенглешдирейим.
Ушатхан сёзюм анга келишсе,
Эртден чыкъ тюшюб джайлыкъда хансла,
Кёзлерин ачыб гокка хане башла.
Колхоз сюрюуле сыртлагъа чыгъыб,
Сыбызгъы согъа сюрюучю джашла.
Танг джарыкъ бла къанатлычыкъла
Джырлаб башлайла, джаз тангны сюйюб,
Бу ариулукъгъа, тамаша халгъа
Джетди къызарыб, джарыкъ кюн тийиб.
Сейир дуниягъа бютеулей къараб,
Ол алтын чачын алагъа тараб,
Хар ариу ёсген гокканы санаб,
Хауасы, сууу саулукъгъа джараб.
Хауа аламатды бизни Кавказда,
Артыкъ да сейирди эртденнги джазда.
Сенде ариулукъну къайда кёрейим,
Аны къартлыкъгъа къалай берейим! -
19 слайд
ДЖАШ ТЁЛЮГЕ
Булутсуз чууакъ кёкден
Кюн джарытыб тийгенча,
Гокка хансла бу кюнню
Тийген халын сюйгенча,
Джаш ау сизни джаратыб,
Илму, билим танытыб,
Джерде илмудан да озуб,
Узакъ кёкге джол ачыб.
Сиз туугъансыз, джаш тёлю,
Ариу тангны джарыгъына,
Кёб ёсюмле шагъат болалла
Сизде насыб барлыгъына.
Сизге кенг ачылгъандыла
Окъуу-билим эшиклери,
Сизни ийнакълаб, чайкъайдыла
Джашауну насыб эшиклери. -
20 слайд
Осиятым
Джетди эсе да ёлюр кюнюм,
Дуния джарыкъ—джаным-тиним,
Д ж аш ау насыб — тюшюм-тюнюм,
Ойнай, кюле батад кюнюм.
Тангнга дери сагъыш эте,
Кёзюме джукъу кирмейин,
Кёб къыйналгъанма халкъыма
Этгеним кёлюме джетмейин.
Сизге айтырым, уланчыкъла,
Аман джолну атламагъыз!
Кесигиз аман этсегиз а,
Игиликни сакъламагъыз!
Ма сизге мен, джанчыкъларым,
Иги джорукъла джакълайма,
Мени бу осиятымы
Толтурурсуз деб, сакълайма. -
21 слайд
БАЛАМ, СЕННГЕ АМАНАТЫМ
Балам, санга аманатым,
Бир тюйюлдю айтыр затым.
Игиликле теджеб санга,
Джукъламай чыгъама тангнга.
Биринчи болуб излерим,
Къыйналыб ана джюрегим:
Сёзюме тынгыла, дейме,
Мурагымы ангыла, дейме.
Экинчи, сеннге айтырым.
Ётюрюк айтыб сёлешме,
Аман затлагъа илешме,
Хурметсиз зат бла кюрешме,
Адам хакъына джутланма,
Ишлемегеннге сукъланма,
Ишлеуню сюйсюн акъылынг,
Кеси къыйынынгд насыбынг. -
22 слайд
Юйге иш:Боташланы А., кесигиз джаратхан
бир назмусун азбар этерге -
23 слайд
Дерс бошалды сау къалыгъыз!
До свидания!
