Министерствообразования и науки Республики Дагестан
Дагестанскийинститут развития образования
Дагестанскийнаучно-исследовательский институт педагогики
им.А.А.Тахо-Годи»
Республиканский конкурс
«Второе дыханиеродным языкам»
Направление
«Сохранениеродного языка: сотрудничество поколений»
Сочинение
«Мой взгляд на сохранениеродного языка»
Автор:Самадова Асият Багавутдиновна, ученица 9 «в» класса МБОУ «Гимназия» с.Карабудахкент Карабудахкентского района
Руководитель:Салаватова Русайдат Магомедсаидовна, учитель родного языка и литературы МБОУ«Гимназия» с. Карабудахкент Карабудахкентского района.
Хазарларданбашлана
Къумукъланытамуру.
Не ерлеге барса да,
Бар къумукъну абуру.
«Ана тил» дегенде гьар адамны гёз алдына ана гелегенгешеклик ёкъ.Ана тилге этилеген абур да, сый да оьзюню сютю булан авлетлерини юрегинесингдиреген аналагъа этилеми экен деп ойлашаман.Ана тилни оьсювю яшларда.Оланыана тилге бакъгъан янашывундан,ана тилни билегенлигинден савлай халкъыбызныгележеги гьасил болажагъы белгили.
Менойлашагъан кюйде, ана тил бир уллу ниьмат! Къумукъ тил оьле, сёне дегенлеге:«Оьз тилигизни сююгюз,аяма уьйренигиз, ону къонгуравлу сесин,макъамынсезип,санларыбызгъа сююв сырлар булан сингдирип, гележекге яшларыбызгъа бизденварисликге сакълагъыз», деп айтма сюемен.
Миллет-халкъны байлыгъы. Лап аз сёйлейген тилни де оьз башгъалыкълары бар.Миллитили болмагъан жамият ёкъ.
«Ватаннеден башлана?» деген бек тизив йыр бар.Ватан гьеч затдан башлана буса,мактапдан башланадыр.Дейгеним, савлай Ватан оьзюнден башланагъан мактапда бугиччи пачалыкъда биз яшлананы ана Ватанын да, ана топурагъын да, ана тилин дегерти кюйде сюйме уьйретме герекбиз деп ойлашаман. Ананы акъ сютю булан бирчекъаныгъызгъа-жаныбызгъа синген къумукъ тилибизни гьакъында кёп ,кёп аривсёзлер айтыла.
Бизинана тилибиз- къумукъ тилни гьакъында эсгерсек,ону тарихи тамурлары бектеренде.Биз къумукъ тилни сюегендей,бары да халкъ сюйсе,дюньяда бирлешивде,татывлукъ да болажакъ деп эсиме геле. Герти кюйде билимли адам болмакъ учуноьз маданиятын, оьз тарихин билмеге тарыкъ.Ана тилни аявлап, сююп къоймакъазлыкъ эте.Неге десегиз, эгер адам ата-бабаларыны тилин билмей буса,ону ругьбайлыгъы тас болур,ону толтурма бажарылмас.
Анатилни теренден уьйренмеге, билмеге, яшланы юреклериндегьасиретликни,гьаваслыкъны артдырмакъ буса – мактапда аввал башлап бизин,анатилден дарс берегенлени, туврадан-тувра борчубуз.
Меникъумукъ тилимни Дагъыстанда, Кавказда, Россияны, гьатта сав дюньяны оьлчевюнде,уллу даражасы баргъа мен оьктеммен.Оьктемлигимни мен яшавумну гьар мюгьлетинде,гьар абатында герсетемен, гележекде де герсетежекмен.
Къумукътил тюрк тиллени инг де бек сакълангъан тиллерини бириси. Къумукъларда дюньядаЯкутиядан башлап,Китай дазугъа ерли ва Сауди Арабиягъа ерли бирев биревнюанглап,ёл алып бола. Не девюрню алсакъ да, къумукъ халкъ чомарт,эркин юрекли,терен ругь бавйлыгъы да булангъы халкъ экенни гёресен. Шолай терен тамурлу. Кёпкъардашлы , бай тилибиз булан герти кюйде оьктем болма гьакъыбыз бар.
Бир-бирлерде халкъ арада: « Ана тиллер не ерде тарыкъ?», гьатта бир эллиййылдан сонг анга тилин билегеннлер де къалмажакъ деген бир-бир ойлар,бошлакъырлар да арагъа чыгъа. Шолай ойлар булан мен бирдокъда разилешмеймен.
Бизин охув ожагъыбызда биринчи класдан башлап муаллимлер охувчуланы къумукътилни халкъ авуз яратывчулугъуну къужурлу байлыгъына гийирип, къакъакъйырлардан, алгъышлардан башлап халкъ оюнларына ерли таныш эте, уьйрете. Уллукласларда буса, бизин Гимназияда программада берилген сагьатлагъа къарамайлы,гьар заман ана тилге багъышлангъан ишлер юрюлюп тура.
Къумукъ тилден ва адабиятдан дарс береген муаллимлерибиз бизге, охувчулагъа.Гьакъыллы насигьатчылар да дюр. Олар биз этген яхшы ишлерибизден де сююне,яманыбызгъа яна, экинчи аналарыбыз йимик янаша. Шо саялы да мен оланы атларынуллу абур булан эсгеремен. Мени инг де яхшы, бай сынавлу, аты белгили муаллимимСалаватова Русайдат Магомедсаидовна шолайлардан бири. Яш чагъымдан тутупгележек касбумну гьакъында кёп ойлаша эдим. Русайдат Магомедсаидовна буса мендеана тилге бакъгъан сюювню учгъунларын эс этип, магъа ана тиллени муаллимиболмакъны таклиф этди. Шо гюнден башлап гьар йыл ана тиллерден,адабиятданолимпиадаларда ортакъчылыкъ этемен. Алдынлы ерлени алгъанда буса, мени анатиллеге бакъгъан сюювюм бирден бир арта.
Дагъыстан Пачылыкъ Университет оьтгереген « Абитуриент ДГУ» олимпиадада бу йылортакъчылыкъ этме къастым ва алдынлы ер алажакъгъа умутум бар.
Мениана къумукъ тилимни Дагъыстанда, Кавказда, Россияны , гьатта сав дюньяныоьлчевюнде, уллу даражасы баргъа мен оьктеммен.
Я аллагь, ата юртун, ана тилин унутгъанлардан. Ана элин танымайгъанманкъуртлардан болмайыкъ. Шолай болмас учун, иннемей де турмайыкъ, анатилибизни абурун сакълайыкъ, якълайыкъ!
