ТатарстанРеспубликасы Балтач муниципаль районы
муниципальбюджет гомуми белем учреждениесе
“СоветларСоюзы Герое Г.Г.Гарифуллин исемендәге
Яңгулурта гомуми белем мәктәбе
Башлангыч сыйныфлар өчен
көз бәйрәме эшкәртмәсе
“Хуш киләсең, алтын көз!”
Төзеде:I квалификацион категорияле
башлангычсыйныфлар укытучысы:
РизвановаЛ.И.
2022-23нче уку елы
Зал бәйрәмчә бизәлгән. Залдакунаклар, балалар, зур түгәрәк ясап,
тезелеп утырган. Уртада аланлык. Җир төрле төстәге яфраклар белән капланган.
Бер төркем балаларбелән алып баручы керә. Кулларында, кәрзиннәрендә матур яфраклар.
Алып баручы. Балалар, карагыз әле тирә-якка. Сез үзегезне кайда дип хис итәсез?
Елның кайсы вакыты?Әйе, көз. Тирә-якта нинди матур! Агачларда сары яфраклар.
Җирдә дә сарыяфраклар. Алар баскан саен, күңелле итеп шыгырдыйлар,әйтерсең
лә безнең беләнсөйләшәләр.
Көз килә,яңгыр ява,
Яфраклар дасаргая.
Дустым, дустым,
Яфракларны күр әле.
Алтын төскәкергәннәр,
Бар дөньяныкүмгәннәр.
Җил чыкканда шаулашалар,
Оча-оча уйнашалар.
Һавада әйләнәләр
Һәмҗиргә сибеләләр.
Оча яфрак, уйныйяфрак
Һаваларда әйләнеп.
Бүген,бүген, бүген
Яфракларның бәйрәме.
Сары, сары, сап-сары
Агачның яфраклары.
Җил исә, ява яфрак –
Көзнеңматур чаклары.
Снова осень за окошком,
Дождик сыплетсягорошком.
Листья падают шурша,
Как же осень хороша!
Көз җиттеме, җир өстенә
Алтын яфрак җәелә.
Карап туеп булмый һич тә,
Бу фасылның яменә!
Ни арада җәй үтте
Алтын көз килеп җитте.
Шатлык тулы бу бәйрәмне
Без инде күптән көттек.
Бүген бездә зур бәйрәм,
Бүген бездә Көзге бал!
Бүген көзге байлык белән
Бизәлгән безнең бу зал.
Җыр“Яфраклар бәйләме”
Алып баручы. Балалар, ә сез көзне яратасызмы соң? Ни өчен? (Җаваплар тыңлана)
-Көз көннәре биккүңелле,
Бик күп җимешләрпешә.
-Помидор, карбызөлгерә,
Алмалар өзелептөшә.
-Арыш, бодайларбелән
Авыл амбары тула.
-Яхшы эшләгәч,уңыш күп,
Бар кеше дә байбула.
Алып баручы. Һәрбер чорның үз матурлыгы бар. Кышүзенең әче бураннары, яз — тезелешеп кайткан кыр казлары белән матур. Җәйнеңйөзен аллы-гөлле чәчәкләр бизи. Ә көз? Алтын көз! Исеме дә әнә нинди матуряңгырый. Болай әйткән вакытта без табигатьтәге буяу-бизәкләрне генә күздәтотмыйбыз. Көзнең алтынлыгы, аның муллыгы һәм күркәмлеге көзге муллык беләнбилгеләнә. Менә без дә сезнең белән
Көзге бал бәйрәменә җыелдык.
Балалар, безнең матур Көз бәйрәменә кемдер җитми шикеллебүген. Кем булыр ул?
Балалар. Көз кызы! Көз кызы!
Көз кызы керә, матур итеп киенгән, кулында кәрзин, кәрзиндә
көзге яфраклар, күчтәнәчләр.
Көз кызы. Мине шулай чакырасызмы?
Исәнмесез,якын дусларым,
Сезнесагынып килдем мин.
Сезгәматур көннәр дә,
Уңышларкитердем мин.
Мин, Көз кызы, килдем сезгә.
Көзге байлык кулымда.
Муллык белән байлык телим
Кем очраса юлымда.
Милликиемнәр кигән малай белән кыз Көз кызын түгәрәк ипи белән
каршы алалар.
Кыз: Яшәү чыганагы –кояш нурын,
Җир җылысын саклап үзендә
Күкрәкләргә терәп кисәр икмәк
Һәр табынның тора түрендә.
Икмәк – игенченеңҗан җылысы,
Җир-Анага кадер-хөрмәте.
Яшәү тамыры ул һәр йөрәкнең,
Шуңа кадерлибез икмәкне.
Малай. Ипекәй һәр көн кирәк,
Ул тәмледән тәмлерәк.
Ризыкка тәм биргән — Ул,
Дөньяга ямь биргән – Ул,
Ул тыйнак, ләкин көчле,
Онытмагыз икенче.
Икмәкне Көз кызына бирәләр.
Көзнең иң зур бүләге –
Икмәк тора табында.
Тормышыбыз ямьлебулыр,
Икмәк булган чагында.
Ипибасуда үсә,
Аннан амбарга күчә.
Аннары мичтә пешә,
Кызарып мичтән төшә.
Сары төс була улкүпләп –
Алтын бөртек төсе ул.
Бөртек – тәмле икмәк,
Икмәк — җирнең көчеул.
Гәрәбәдәйбулыр үсте иген,
Түгелгән тир бушка китмәде.
Игенченең батыр хезмәте бу –
Күпереп пешкән арыш икмәге.
Көзкызы: Кулымда күпереппешкән түгәрәк икмәк. Аннан да бөекнәрсә юк кеше өчен. Тир түкмичәикмәк үсми, диләр. Бу бик дөрес. Күпме хезмәт куелган аңа. Шуңа бик кадерле ул.
Икмәкне түргә өстәлгә илтепкуя.
Көз кызы. Дуслар, бәйрәмгәкилгәнсез,
Гөлдәй матур киенгәнсез.
Ниләр китердегез көзгә,
Сөйләп бирегезче безгә!
Алып баручы. Көз кызы, иңкечкенә дусларың – беренчеләр сиңа атап бик матур
шигырьләр, җырлар өйрәнделәр. Аларны тыңлап китик әле.
1 нче сыйныфлар чыгышы.
Җәй үткәчтен, килә Көз.
Көзне шуннан беләбез.
Саргая куак-агач,
Кырлар кала ялангач.
Көз көннәре килеп җитте,
Хушлаштык без җәй белән.
Бөтен җиргә яфраклардан
Алтын келәм җәелгән.
Күрмичә дә калдык җәйне,
Үтеп киткән ни ара.
Баш өстеннән җылы якка
Торналар очып бара.
Каеннар бишек шикелле
Күренә туган якта.
Сары чыбылдык эчендә
Көзге моң йоклап ята.
Китте җәй безнең яклардан
Диңгез, таулар артына.
Көз алтын күлмәк кидерде
Агачларның барсына.
Җылытмый инде кояш та,
Көннәр кыскара бара.
Әбиләр чуагы белән
Көз алдый безне бары.
Сибәли салкын яңгырлар,
Кургаш болытлар йөзә.
Җирне, хакимлек итәргә,
Тапшырган ходай көзгә.
Саргайды яшел бакча,
Сары яфраклар оча.
Көн дә яңгыр сибәли,
“Утырыгыз өйдә” – ди.
Болыт кашын җыерса,
Яңгыр белән куркытса,
Без аннан тиз качабыз,
Кулчатырны ачабыз.
Җыр “Сары яфракяңгыры”
Көз кызы. Бигрәкләр дәуңган балалар икәнсез. Рәхмәт сезгә.
Алып баручы. Көз кызы, балалар бик тырыш, уңган, булган, тәртипле бездә.
Менә 4 нче сыйныф укучылары да сезгә күңелле күчтәнәчәзерләделәр, карап китик
әле.
Скетч-монтаж “Винегрет”
Бакчада өстәл. Комлык, уенчыклар. Икемалай уйнап утыралар. Әби тавышы ишетелә.
— Балакаем, карының ачкандыр битинде, ашап алырга кирәк.
1 нче малай. И, шушы әбине, бигрәкләр дә борчылаинде, минем өчен.
2 нче малай.Ярый, алайса, тамак ялгап ал, минкиттем.
Әби керә. Кулында тәлинкә белән винегрет.
Әби.Менә, улым, ашап кара әле.Витаминнар бик күп бу ризыкта, ашап бетерсәң, үсеп тә китәрсең, сәламәтбулырсың
Малай. Хәзер, әбием. Кулымны гына юам да,ашап карыйм. Витамины булмаса, ашамыйм…(болгатыпкарый, борчак таба) Ә-ә, менә нинди зур витамин (каба). Тфү,тфү, борчак бит бу, витамин түгел. Тагын алдагансың,әбием.
Әби. Ну, шушы киребеткән малайны. Витаминыкүренеп тормый инде аның. Һәр ризыкның үз витамины бар. А, В, С, Д, Р, К витаминнары. Ашамлыкны, улым,рәнҗетергә ярамый, ризыктан өстен булмыйлар. Әйбәтләп кенә утыр да аша, аныңчөгендере, суганы, кишере, барсы да витамин инде. (китә)
Малай. Аңламассың шушы зурларны. Витамин давитамин диләр. Бер витамин да юк монда. Менә бусы чөгендер, бусы кишер, бусысуган — фу исе, ашамыйм. ( сикергәләп йөри) Әби-әби, винегретта Бик күп, дидең, витамин. Ашап карадым, эчендә Витамин юк бит аның.
Әби ( керә). Кара син бу киребеткәнне, өстәл янындасикергәләп йөри, килешмә-гәнне, утыр, тот кашыгыңны, икенче чыгуыма бер бөртегедә калмасын, аңладыңмы?
Малай. Аңладым, әбием.
Шигырьнекабатлый-кабатлый йоклап китә. Төш күрә.
Музыка. Бии-бии яшелчәләр керә.
Борчак. Борчакларым бигрәк матур Чөгендер.Чөгендерембигрәк тәмле.
Охшаганвитаминга Кан составын яхшырта.
С витамины күпбула Глюкоза, витаминнар
Яшелрәкчагымда. Бар минем составымда.
Кишер. Витамины күп булмаса Кәбестә.Кәбестәдә бик күп була
Ашар идеме,куян. Витаминның һәр төре.
Җитез, шаян булуөчен Кәбестәне әрәм итмә,
Килә, дисез, көчкаян? Алтын кебек бөртеге.
Бәрәңге. Бәрәңге, бәрәңге Суган. Исем тәмсез булса да,
Бәрәңгене күр,әле. Сугандай дару сирәк.
Апельсинныкыннан дакүп Салкын тисә, тизрәк
Витаминнаркүләме. Суган ашарга кирәк.
Сарымсак. Грипптан котылырга
Сарымсак ярдәм итә.
Барлык витаминнан ул,
Склад хасил итә.
Барысы бергә.Балаларга үсү өчен
Сәламәт булу кирәк
Безнең белән дусбулсагыз.
Үсәрсез сез тизрәк.
Яшелчәләр чыгып китәләр.
Малай ( уяна). Төшемме соң бу, өнемме? Әллә чыннан да, витаминбар микән бу яшелчәләрдә. Ашап карыйм әле. Кара, чыннан да тәмле икән.
Әби керә.
Әби. Менә улым булдыргансың. Ашап табетердеңме? Әллә берәрсе булыштымы?
Малай. Әйе, әбием, фәрештәләр булышты..
Әби.Менә, могҗиза. Хәзер үсәсең дә, үсәсең инде. Сәламәтбулырсың, алла боерса.
Алып баручы. Менә, балалар, аңладыгызмы индеяшелчәләрнең файдасын.
Яшелчәләрне күбрәк ашагыз, нык, сәламәт булып үсәрсез.
Көз кызы. Сез бик тырышкансыз, бик күп күчтәнәчләр әзерләгәнсез.Минем
кәрзинем дә буш түгел. Мин сезгә кызыклы уеннар алып килдем. Уйныйбызмы?
Уеннар
1. “Агачкаярдәм итик”
Көзҗиткәч, агачлар яфракларын коя, кышка әзерләнәләр. Ә менә 2 агачта яфракларкоелмаган. Әгәр дә яфраклардагы табышмакларны
чишсәгез,агачлар кышка әзер булыр.
Кызларкомандасына каршы малайлар командасы ярышыр.
Берәряфрак алабыз, җавапны тапкач кына, икенче бала икенче яфрак
алыргакитә.
Кемнәртизрәк агачларга ярдәм итә?
2. “Бәрәңгеутырту”
Һәркомандада 4 әр кешедән 2 команда катнаша.
1бала чокыр казый – боҗраларны тигез ара калдырып тезеп чыга.
2бала чокырга – боҗра эченә бәрәңге салып чыга.
3бала бәрәңгене җыеп ала.
4бала чокырны күмә – боҗраларны җыеп чыга.
Бәрәңге чокырдан чыкса, кире алып саласы.
3. “Кайсысүз артык?”
Кызларгакаршы малайлар ярышын дәвам итәбез.
Бирелгән4 сүзнең берсе артык.
Кемтизрәк җавап бирә – шул сары яфрак ала.
Ахырданяфракларны саныйбыз.
* Бәрәңге, чөгендер, алма, кишер.
* Усак гөмбәсе, гөреҗдә, ак гөмбә, миләш.
* Кара карга, чыпчык, сыерчык, карлыгач.
* Сентябрь,декабрь, октябрь, ноябрь.
* Слива, чия, карлыган, банан.
* Бүре, төлке, сыер, поши.
* Каз, тукран, сандугач, чыпчык.
* Күлмәк, кофта, юбка, туфли.
4. “Без төзүчеләр”
Һәркомандада 4әр кеше катнаша.
Легоуены кисәкләреннән башня төзү. Сигнал булуга беренче уенчы
беркисәк алып килә. Ул килгәч кенә, икенче уенчы китә. Икенче уенчы
алыпкилгән кисәген беренче кисәккә куя. Өченче, дүртенче… Шулай дәвам итә.
Кайсыкоманданың башнясы биегрәк?
3нче, 4 нче класслар өчен задание катлаулана:кисәкләрне эш бияләй-
ләре киеп башкарырга.
5. “Берсүз белән әйт”
* каен, усак, миләш, имән (агач)
* кыяр, кәбестә, помидор, бәрәңге (яшелчә)
* аю, бүре, төлке, куян (җәнлекләр)
* кура җиләге, чия, балан, кара җимеш ( җиләк-җимеш)
* күке, тургай, песнәк, саескан (кош)
* сыер, кәҗә, бозау, сарык (йорт хайваны)
* чәйнек, чокыр, тәлинкә, кашык (савыт-саба)
* чебен, кырмыска, чикерткә, күбәләк (бөҗәк)
6. “Нәрсәбу? Яшелчәме, җиләк-җимешме?”
Түрдә кәрзиндә яшелчәләр, җиләк-җимешләр ( кисеп ясалган рәсемнәр) Каршы якта һәркомандага аерым-аерым 2 шәр кечкенә кәрзин куелган:
җиләк-җимеш,яшелчә дип язылган.
Ярышта2 команда катнаша. Сигнал булуга, беренче бала кәрзиннән бер
әйбералып килә, аны тиешле кәрзингә сала. Ул килгәч, икенчесе китә.
Кайсыкоманда тиз һәм дөрес итеп аера, шул җиңүче була.
7. Нәтиҗәясау. Җиңүче команданы билгеләү.
Алып баручы. Балалар, әйдәгез, бер биеп алыйк әле. Көз кызын да
биетмичә җибәрмәбез.
Күмәк бию “Сигезле”
Көз кызы. Кадерледусларым! Бик зирәк, бик җитез балалар икәнсез. Бәйрәмегез бик тә ошады. Әмин дә сезгә буш кул белән килмәгән идем. Көзге уңыштан күчтәнәчләр алыпкилдем. Нәрсә булыр икән, беләсегез киләме?
— Килә!
Нинди күчтәнәч икәнен, бәлкем, табышмагыннанбелерсез. Тыңлагыз.
Алсу битле кыз үсте,
Сикереп җиргә төште.
Нәрсә соң ул, балалар?
— Алма!
Кәрзинен ача — анда кып-кызыл алмалар.
Алмалар өләшәләр.
Көз кызы. Менәмиңа китәр вакыт та җитте. Сау булыгыз. Тырышып
укыгыз, тәртипле булыгыз, икенче елга тагынкилермен.
Балалар. Саубулыгыз. Рәхмәт сезгә!
