Буряадреспубликын «Захааминай аймаг» гэhэнМуниципальна байгуулга «Енгорбойн дунда юрэнхы hуралсалайhургуули
Нээмэлхэшээл
СолбонРинчиновай «Хулеэлгэ» гэhэнзурагаар зохёохы ажал
Бэлдэбэ:Доржиев М.Ц,
буряадхэлэнэй багша
2021он
Хэшээлэйсэдэб
Хэшээлэй зорилгонууд:
hургалгын:Б.Ябжановай «Хэрмэшэ», В.Тулаевай «Эсэгэеэ хулеэлгэ» гэhэнзохеолнуудай удха дээрэ ундэhэлэн,С.Ринчиновай бутээлээр дайнда ошоhонэсэгэеэ хулеэhэн ухибуудэй зугhоободомжолхо, хоороо бэлдэхэ.
Хугжоолтын:Зураг дээрэ угтэhэн гол нюурнуудайзугhоотэдэнэй холые шэртэhэн удха ушарыень,нохой хубуун хоерто эсэгэ болон унэн нухэрэй уургые харуулжа шадаха дадалхугжоохэ.
Хумуужэлгын:Эсэгын дайнай 75 жэлэй ойн баярай гунзэгы удха, Совет арадай гаргаhангабьяа, Эхэ оронойнгоо Агуу Илалтаар омогорхол туруулхэ мэдэрэл хугжоохэ.
Хэшээлэй хэрэгсэл:
1. СолбонРинчиновыай «Хулеэлгэ» гэhэн зурагай бутээл.
2. Номууд.
3. Дабтахаба зубшэхэ асуудал ба даабаринууд.
Хэшээлэй ябаса:
1. Эмхидхэлэй уе.
2. Зоригжуулга: Муноодэр хэшээлдээС.Ринчиновай «Хулеэлгэ» гэhэнбутээлэй удхаар зохеохы ажал дуургэхэбди.
Зураг дээрэ юу харанат?
Жэшээтэ харюунууд:
1. Нохойхубуун хоерые.
2. Ундэрхада, уhагол.
3. Ундэрдобо дээрэ байhан гэр.
4. Огторгойдобоогнэрhэнуулэнууд.
Зубшэхэ асуудалнууд:
1. Нохойншэхэн ямар байнаб? (hурмынхэй- ехэанхаралтайгаар юушьеб харана, хулеэнэ).
2. Хубуунхайшаа, юу харанаб? (Гол харгы, эсэгынгээ ерэхэ зуг, эсэгэеэ хулеэнэ).
3. Ямаруе саг бэ? (Дулаанай, зунай саг).
4. Эсэгындайн хэзээ дуурээ hэм? (Эсэгын дайн1941 оной майн 9дэ дуурээ hэн).
5. Хурсаоройнуудтай хаданууд ямар нютагай гэжэ hананат?(Тунхэн)
6. Уулэдбоогнэрэлдэхэдоо, мориной дурсэ – мориной толгойтой гэжэ харахаар? Энэнь уранзураашын hанамжаар, ямар удхатайб?
Зохеолнуудай удхаар тобшо дабталга.
1. «Хэрмэшэ»гэhэнхоороонэй гол удхань юун hэн бэ?
2. «Эсэгэеэхулеэлгэ» гэhэн туужын уйлэдэхэнюурнууд – гурбан хубууд юундэ «ехэ харгы» дээрэ гарахаа hанаабэлэй?
Зоригжуулга:
1. Зохеолго-бодомжолгоеобэшэхэдээ, ухибуудэй зосоохи эсэгэеэ хулеэhэнмэдэрэл, бодол харуулха шухала.
2. Хэрэглэхэугэнууд болон нэрэ томьеонууд: Эсэгэеэ хулеэхэдээ, угылхэдоо: уншэрэлгэ,ядаралга, тоорилгэ, зоболго, уйдхар гашуудалда даралта, hанаандадаралга, удэрэй hанаан, hуниинзуудэн, сэдьхэлээ тамалха.
3. Эсэгынугыдэ ажалдаа: ажалаа диилэнэгуй, газаахи досоохинь хооhорно,hандарна,эмдэрнэ, тарана, юумэн бутэнэгуй, удаан хэгдэнэ, эзэгуй болоно.
4. Эсэгэеэдосоогоо hанахадаа: баярлана, шадалороhондолболоно, дали ургана, hанаанииньтэгшэрнэ, сэдьхэлынь заhарна.
5. Эсэгынгээерэхэдэ: эгээл ехэ баяр, эгээл hайханудэр, жаргалта хаhа, эгээл hайханхуниинь, баяр, баясхалан, жаргал, энеэдэн, хухилгэ.
6. Дайндуурээ: бухы зоной баяр, Илалтын ехэ жаргал, Бухы Совет ороной хусэн.
Зохеолго – бодомжолгоей бэшэлгэ.
Шалгалта.
Дун гаргалга.
Сэглэлтын тайлбари.
Классhаагадуур уншалгын хэшээл
8-9ангинууд
I. Хэшээлэй сэдэб:
С-Х. Дармаевагай убэл тухай шулэгооршэнжэлгын болон зохеохы ажал
Хэшээлэй зорилгонууд:
hургалгын:Уран гоеор уншаха, шулэгэй бэшэгдэhэнмаяг, хэлэн, уран арганууд тухайда шэнжэлхы ажал ябуулха.
Хугжоолгын:hанажа,хадуужа абалга, уран уншалга, hурагшадайооhэдообагахан шулэг, уянга, зураглалга бэшэхэ дадал хугжоолгэ.
Хумуужэлгын:Буряад хэлэнэйнгээ баялигта, убэлэй байгаалида дурлал хугжоохэ, байгаалияатурэл хэлэеэ нарилан, гамтайгаар абан ябаха мэдэрэл хугжоохэ.
II. Хэшээлэй хэрэгсэл:
1. hурагшабухэнэй урда С-Х. Дармаевагай шулэг.
2. Самбартауран аргануудай ба ойлгогдоогуй угэнуудэй тайлбари.
Хэшээлэй ябаса:
1. Эмхидгэлгын уе.
2.Хэшээлэй сэдэбтэй ба зорилгонуудтайтанилсаха.
III.Багшын угэ:
Ураншулэгэй долгин дээрэ Санага нютагай С-Х. Дармаевагай убэл тухайда зорюулагдаhануян, нугархай, тодо хэлэтэй, хэлбэритэй, уран бутээлтэй танилсаябди. Уншахадаа,сэдьхэлэй хубшэргэйhоо уянгатуулан,уран найрагшын шулэгэй мурнуудээр ямар бодол харуулха гэhэнмэдэрэлые шагнагшадта дамжуулхые хусэхэ еhотойт.
IV.hурагшадайамяаран уншалга.
hурагшадай уншалгыешалгалта.
Багшын жэшээтэ уншалга.
V.Шулэгэй шэнжэлэл:
А) Автор ямар бодол харуулааб?
Б) Удхаараа хэды булэгтэ хубаахаар бэ?
1. Муноодэрубэл болошобо.
2. Газаамнайсаhанадхаршаба.
3. Дэлхэйгайхаба.
4. Наранэнхэрбэ.
В) Хэлэнэйнь баялиг шэнжэлэе
Убэл буушаба – амидыруулан харалга -олицетворени
Мунгэн хибэс – метафора
Мунгэн хибэс – эпитет
Ошонууд адхаршаба – эпитет
Дэлхэймнай гайхан хараба – олицетворени
Наран дуухэй – олицетворени
Г) Шулэгэй маяг
Муноо углоо газаамнай — 7 уе
Убэл буушаба – 5 уе
Мунгэн сагаан – 4 уе
Хибэс дээгуур – 4 уе
Мушэн гэhндэл– 5 уе
Ошохонууд адхаршаба – 8 уе
Улгэн дэлхэймнай – 5 уе
Унэншэжэ ядан – 6 уе
Унгэтэ дэгэлээ – 6 уе
Гайхан хараба – 5 уе
Наран дуухэй – 4 уе
hайхашаан хаража – 6 уе
Налгайгаар миhэрэн– 6 уе
Энхэрэн байба – 5 уе
VI. Тобшолол
Хэлэниинь урантодо.Уншагшынгайхал,hонирхол татана.
1. Углоогуурбодоhонхун,убэлэйерэhыехарана.
2. Эхэгазарайнгаа саhанда хушагдаhые харана.
3. Саашаауншагшын hонирхол буришье хурсадана:
Эхэ байгаалимнай
Оорыгоо харажагайхаба.
4. Нарансошоошьегуй, харин эхэ мэтээр энхэрэн (эрхэлуулэн) хараа.
VII. Зохеохыажал
Багшынугэ: муноо энэ шулэгэй жэшээгээр ооhэдообагахан шулэг, зураглал бэшэжэ туршагты. Тиихэдээ байгаалиин муноо убэлэйбайдал, хубилалта, хун зоной ба амитадай амидарал, hайнааранхарагты, ажаглагты.
А) модоной багаханмушэршье hаа яанаб: дээрэнь унаhансаhаяадаажа ядана гу, даараха гу? Шэшэрнэ гу? hалхишуурганда, саhа бордоhондохухархаа айна гу?
Б) саhандоро хороhон хагданшье гу,хулганааншье гу яанаб?
В) хэрэглэхэугэнууд: шэмэруун, шэруун, саhанхуйтэн, саhан малгай, жабар, аалин номгон,нойрсохо, hажажа, амидаржа, наранайульhан.
VIII.Шалгалта. hайнажалнуудые тэмдэлэлгэ. Дутуу дундыень заалга.
IX.Хэшээлэйдун. Сэглэлтэнуудые табилга.
