НПК«Инникигэ хардыы».
Улэмтиэмэтэ:Огуруонан сахалыы симэх.
Толордо:ЕООШ 9 кылаасуорэнээччитэ
ГоголеваАйта
Салайааччы:Келина И.А.
с.Уогэн
2022с.
Иьинээ5итэ
1. Киириитэ
2. Огуруохантан кэлбитэй?
3. Огуруокиэргэлэ сахалыы танаска туттуута
4. Огуруоараастара.
5. Огуруонантиhииньымата.
6. Технологическайкарта.
7. Тумугэ.
8. Туьаныллыбытлитература.
Киириитэ
Огуруонан тиьии- терут былыргыттан илиинэноноьукка сурун дьарык буолар . Огуруо декоративнай элимиэн буолбакка эрэ киниконструктивно-технологическай керун. Илиинэн оноьук араас керуннэрэ мозаика,вязания, вышивка о,д,а огуруота суох онорон таьаарар буоллахпытына бу керуннэрогуруота суох киэргэтиитэ мелтуур. Огуруо бэйэтэ туспа киэргэтэр симиир керуннээх.Огуруобут араастара, техникалара Древний Египет са5аттан тэнийбит. Россия5а XVIII уйэ са5ана ордук хоту энэр куускэ сайдыбыт. Суруннээн перламутркыырпахтарын , ерус жемчугун ерустэн хостоон танас киэргэлигэр, церковнай, дьиэмалыгар тутталлар эбит.
Аннотация
Билинни кэмнэ огуруонан тиьии олус дьонинтириэьин тардан киэнник тарганна. Огуруонан араас киэргэллэри брошкалары, заколкалары, подвескалары ону таьынан биьиги саха омуга буоламмыт сахалыытыыннаах киэргэллэри илин кэбиьэрдэри ,бастыналары онорор буоллулар. Дьонхарагын сымнатар.
• Актуальнаhа: Огуруонан улэ киьи тарбахатарынмоторикатын сайыннарар
• Сыала: —Огуруонан сахалыы таьымнаах киэргэли илинкэбиьэри, бастынаны оскуолакыргыттара бэйэлэрэ онорон таьаарыылара.
• Соруга:1) Туhааннаах литератураттан туhалаа5ы буланхасыhыы.
2).Огуруо киэргэлэ сахалыы танаскатуттуута
3).Огуруо араастара.
4).Огуруонан тиьии ньымата.
5).Технологическай каарта
6).Тумук
Огуруо-улуьйуу эйгэтэ
1. Огуруохантан уескээбитэй?
Огуруонанулэ элбэх тулууру, бол5омтону эрэйэр, огуруонан тиьиллибит улэ биир кунунэнбуппэт. Бу улэ5э маастар дууьатын уран туран онорон таьаарбыт оноьуктарын киьи керен се5ер, дуоьуйар, долгуйар.
Бастакы симэхтэр 4000 сыл анараа еттугэр баар буолбуттар. Аан маннай симэхтэри дьоннорайыл5а бэйэтэ бэлэмнээбит матырыйаалыттан оностубуттар. Араас таастартан, ракушкалартан,кыыллар тиистэриттэн, тынырахтарыттан, унуохтарыттан, глинаттан,уунээйисиэмэлэриттэн симэх тиьэр буолбуттар. Онтон сиэттэрэн аан маннайгы ювелирнайизделялар уескээбиттэр.
Огуруотереебут дойдута Египет, бу дойдуга аан бастакы стеклону айбыттар. Стеклоттаногуруону кубулуппуттар уонна талисман оностоллор эбит.
Огуруосимэхтэр олус тургэнник тэнийбит, атыы эргиэн тэрилин оностон, баай дуол кердеруутэ буолбут. Ол курдук биир огуруо сабыгар ,биир хамначчыты атыылаьыаххасеп эбит.
Япониябиьиги эрабыт буолуон 200 сыл до н. эры анара еттугэр бастын кырассаабыссаларын биир сурун арыаллыыр симэхтэрэ эбит.
20уйэ ар5аа дойду муодата японской огуруонан тиьиллибит материалынан тигиллибиттанастара куускэ сайдар.
Улаханинтириэьинэн Роосияга 17 уйэ5э тар5анар. 1676 сыллааха Москва куоракка аанманнайгы венецианской маастар-стекольщиктар стекольнай предприятия арыйанулэлэтэ сылдьыбыттар. Улэлэрэ 30 сыл иьигэр симэлийбит. 1754 сыллаахха маннайгыбисернай фабриканы арыйан улэлэппиттэр. Ордук бу огуруо улэтин хайысхатыгарученай химик М.В. Ломоносов ордук кууьун уурбут. Бу бисероплетения улэтинэргиирэ куускэ сайдар россия дьахталлара араас мындыр ,кыраьыабай киэргэллэрионорорго урэнэн сайдан иьэллэр. Киэргэл эрэ буолбакка онноогор араас маллары сатабыллаахтыконорон таьаарарллар.
ГрафТарановский дьиэтигэр огуруонан тиьиллибит мебеллэрэ ейдебунньуккэ хаалбыт. Огуруонан тиьиллибит бахромалаах платьяны модницалар олус таптыыллара. Араасхартыыналар, иконалар, паннолар, уескээбиттэр. Огуруонан тиьии 20 уйэлэртухары элбэх дьону абылаабыт, уердубут дьарык буолар.
2. Огуруокиэргэлэ сахалыы танаска туттуута
Огуруосаха норуотугар 18 уйэ сагана баар буолбут . Ол эрэн «Якутск весчерний» диэнхаьыакка 30 ноября 2014 с. Француз ученайдара 17 уйэгэттэн баар буолбут диэнсоьуппуттар элбэх меккуер тахсыбыт. Верхоянскай улууска Сартанг диэн ерусурдугэр 9 уонна 15 саастаах эдьиийдии быраат унуогун уерэтэн хасыьанкербуттэр.Кыыс ого еттуккэ кэтэр Кыабаха огуруонан тиьиллибит Кыабахасимэхтээх. Хаартыска5а урун кемус симэ5э араас еннеех огуруонан киэргэтиллибит.Уол о5о хб ырбаахылаах эбит 17 уйэ5э ханнтан огуруо , хб танас хантан баарбуолбутай? Ол кэмтэн Кытайы кытта эргиэн бара этэ дуо? Сахалар бэйэлэрэогуруону онороллор эбитэ дуу?
Георги Иоганн- Готлиб (1729-1802) немец, этнограф, натуралист,химик, путешественник,профессор минералогии уонна Российскай Императорскай академия академига 18уйэ5э саха норуотун туьунан танастарын, олохторун уруьуйдаан хаалларбыт.Дьахтар тирииттэн тигиллибит соно, туулээх киллэьиктээх. Огуруонанкиэргэтиллибит.
 |
 |
||
3.Огуруоараастара
Огуруо- олус былыргы матырыйаал.Огуруо диэн тыл арабскай тылтан (бусра, бусер-фальшивыйжемчуг). Аныгы огуруону араас матырыйаалтан онороллор — стеклоттан,керамикаттан, пластмасстан уонна тимиртэн. Огуруону араас енунэнкырааскалыыллар.,икки ,ус еннеех, онноогор уруьйудууллар. Размера форматаараас. О5уруо хайысхалара : тегурук, хааппыла. Богемскай бытархай огранкалаахогуруо,, стеклярус ( трубочка уьуна 3-7 мм), кылгас стеклярус.
4.Огуруонантиьии ньымалара.
Аныгыбисероплетения 3 хайысха5а арахсар: вышивание, ткачество, плетение.
Вышивание-бу ньыманан тиьэргэ аан маннай са5алааччыларга судургу. Танас сыыьыгаруруьуй урдунэн тиьиллэр.
Ткачество: Ордук бу ньыманан фенечкилэри,браслеттары, унту билэлэрин,илин кэбиьэрдэри,бастыналары тиьэллэр.
Плетение:Металлическай проволоканан обьемнай художественнай композицияны онороллор.
5.Технологическай карта (таблица)
|
Технологическай операция |
Сурун дэтээлэ |
Эбии дэтээллэр |
|||
|
Флизелиннэ оьуор туьэриитэ |
|
|
|||
|
Сурун огуруонан тиьии |
|
№3 жемчужнай огуруонан тиьии |
|||
|
Дополнительнай огуруонан тиьии |
|
№10 металлическай огуруонана тиьии |
|||
|
Салыбырас тиьии |
|
|
|||
Кожанан биэтэстээьин |
|
|
|||
|
Окантовачнай улэ |
|
|
Тумук
Огуруо оноьуллар технологията материала,моданы кытта тэннэ уларыйа турар. Ол гынан баран огуруога кэрэхсэбилкунтэн кун кууьурэ турар. Кып кыра огуруоттан тиьиллибит оноьуктары киьи эрэкэрэхсиир, се5ер, долгуйар. Огуруо улэтин уранын-мындырын сыаналыырга элбэхбириэмэни, бол5омтону эрийэр. Огуруонана тиьии сатабыл аата- бисероплетение.
Онон огуруо тиьиитэ билинни кэмнэ олус-интириэьинэй, моднай, стильнэй уонна сыаналаах улэ буолар. Араас кольелары ,кулоннары норуотка биллэр дьоннор кэтэн симэнэллэр.
Улэм тумугунэн салгыы ийэбэр,эдьиийбэр уэрэтэнонорон таhаарыахпын ба5арабын!
Туhаныллыбытлитературам.
1. «Библиябисероплнтения» Автор Наталья Ликсо
2. «Большаяэнциклопедия Бисера» Автор Наталья Лиско
3. «Украшенияи аксессуары из бисера» Автор Ольга Воронова
4. Бисерв Якутии 17 век- исторический форум http://forum.ykt.ru
5. «Искусствабисере плетения» М.Я Ануфриева
