Темірдің қасиеттері
Темірдің негізінде алынғанқорытпалар болат пен шойын қорытпаның әсер ететін кремний, марганец, фосфоржәне күкірт қоспаларын өзіне қосып алады. Бірақта болат пен шойын қасиеттеріайтарлықтай дәрежеде көміртегі құрамына байланысты болады. Көміртегі металғажатпайтын элемент болып табылады, оның атомдық нөмірі 6, атомдық массасы12,011, атомдық радиусы 0,77А, тығыздығы 
. Графит модификациясы мен алмастың метатұрақты модификациясында болаалады. Көміртегінің мөлшеріне байланысты теміркөміртегі қорытпалары болат жәнешойын деп бөлінеді. Теміркөміртегі қорытпаларының күйін диаграммалар арқылызерттеудің негізін орыс ғалымы Д.К.Чернов қалаған болатын, ол болаттыңберіктігі ондағы көміртегінің құрамына байланысты екендігін анықтап, қазіргі диаграмманыңнегізін қалады. Темір- цементит Fe – С қорытпасы жүйесі күйінің диаграммасы0-ден 6,67 % С-ге дейін, яғни 0-ден 100%-ке дейін Fe,С құрамында көміртегініңмөлшері көп қорытпалар морт сынғыш болғандықтан, оларды қолданбайды. Демекаталған жүйедегі қорытпа құрамдарын темір мен Fe3С химиялық бірлігі,карбид пен темірден құралатын ондай құрылымды цементит деп атайды.
Алғашқыкристалдағы өзгерістер
АСД – ликвидус пен АЕСF –солидус сызықтары барлық қорытпа жүйесінің кристалдануының басталуы мен аяқталуынкөрсетеді. АС сызығындағы қорытпалар салқындаған кездесұйық ерітіндіденкөміртегіні бойына сіңірген қатты ерітінді кристалдары g — темір түсе бастайды, ондай құрылымды аустенит депатайды. Диаграмманың АСЕ аймағында екі фазаның- сұйық ерітінді мен аустениттіңқоспасы орналасқан. А сызығының төменті жағындағы қата бастаған қорытпалараустениттік құрылым болып табылады. Е нүктесінің сол жағына қарай жатқанқорытпалар болат деп аталады. АСД сызығы бойынша сұйық ерітіндіден бастапқы депаталатын Ц цементит кристалдары түзіле бастайды. Диаграмманың СДF аймағында екіфазаның қоспасы: сұйық ерітінді және цементит болады.
Құрамы 4,3 % -ға сай келетіндиаграмманың С нүктесінде, АС және СД сызықтары қиылысатын жерде аустенит пенцементиттің бір мезгілде кристалдануы жүріп, олардың ұсақ қоспалары пайдаболады, ол эвтектикалар – қорытпа қату кезінде пайда болатын күрделі құрылым.
Fe-Fe3С қорытпалары жүйесіндегіэвтектика құрылымын ледебурит деп атайды. Ледебурит шойын деп аталатын құрылымС 2,14-тен 6,67-ға дейінгі қатқан барлық қорытпаларда болады. С құрамы 4,3%-дан кем шойындар эвтектикалыққа дейінгі, 4,3 %-эвтектикалық, ал 4,3%-данжоғары болса, эвтектикалықтан кейінгі деп аталады. Кез келген құрамдағыэвтектикалыққа дейінгі және кейінгі шойындарда аустенит пен цементиттіңкристалдануы нәтижесінде сұйық фазадағы көміртегі құрамы өзгеріске түседі,тиісінше АС және ДС сызықтары бойынша және 1147°С температурада (ЕСF сызығы) эвтектикалық құрамға(4,3%) жеткізіледі. ЕСF сызығында эвтектикалық құрамның сұйық ерітіндісі ледебуриттіңпайда болуымен бірге кристалданады. Осыған байланысты ЕСF температураларыныңсызығы ледебуриттің алмасу сызығы деп аталады.
ТАПСЫРМА: 1. Конспект жасау
2. Қосымша мәлеметтер жинастыру
