Муниципальное Бюджетное ОбразовательноеУчреждение «Гимназия» с. Карабудахкент
Открытое внеурочное занятие
в 3 «в» классе
в рамках празднованияМеждународного дня родного языка и 77-летию ВОВ на тему:
«Родной язык и Родина-мать-две родныедуши».
Подготовила и провела учительвысшей категории, руководитель 3 «в» класса Гаджиева В.Ч.
2022г.
Темавнеурочного занятия: «Роднойязык и Родина-мать-две родные души.»
Цели:
познакомить учащихся с праздником- Международным днём родного(кумыкского); формировать понимание особой роли России в мировой истории,воспитание уважения и любви к родному языку ,чувства гордости за национальныесвершения, чувства патриотизма, уважения к старшему поколению, к Родине; кистории, своей семьи; формирование представления о Великой Отечественной войне и о её героях; воспитание чувствапатриотизма, уважения к старшему поколению.
Задачи:
1.Помочьучащимся увидеть и почувствовать неисчерпаемые возможности родного (кумыкского)языка
2.Продолжитьразвивать и корректировать устную связную речь учащихся, мыслительнуюдеятельность, память, воображение, внимание;обогащать словарный запас учащихся ,расширять кругозор.
3.Прививатьлюбовь и интерес к родному языку, к пословицам и поговоркам родного языка,воспитывать культуре речи.
4.Расширить знания о военных действиях в начале Великой Отечественной войны;
5.Систематизироватьзнания о героическом прошлом своей страны и своего народа;
6.Воспитывать человека-гражданина и патриота, готового защищать мир и своё Отечество;
Планируемыерезультаты:
Предметные: получатпервичные знания о Великой Отечественной войне 1941-1945 г, расширят знания овоенных действиях в начале Великой Отечественной войны, о героическом прошломсвоей страны и своего народа; расширят понимание особой роли России вмировой истории, воспитание чувства гордости за национальные свершения,открытия, победы.
Метапредметные:
личностные: осознаниесвоей гражданской идентичности: «Я» как гражданин России, чувствасопричастности и гордости за свою Родину, народ и историю;
познавательные: поиски выделение необходимой информации из различных источников; извлекатьнеобходимую информацию из текста; находить определённые понятия; использоватьразличные средства, овладения моделированием;
регулятивные: самостоятельновыделять и формулировать цель своей дальнейшей работы; формулировать проблему,самостоятельно создавать алгоритм деятельности при решении проблемы поисковогохарактера; контролировать и оценивать результаты собственной деятельности;
коммуникативные: планироватьучебное сотрудничество с учителем и сверстникам; управлять поведением партнера- контроль, коррекция, оценка его действий; с достаточной полнотой и точностьювыражать свои мысли.
Ачыкъ чара.
Темасы: «Ана тил. Ана Ватан.»
Мурады:
1.Чилле айны 21-ана тилни халкъара гюню ва Уллу Ватан давну уьстюн гелгенли 77йыл битегенин яшлагъа англатыв.
2.Ана тилни гьакъындан англав берив ва ана тилине бакъгъансюювюн артдырмакъ.
3. Уллу Ватан давну гьакъында лакъырлашыв, ата юртунякъламагъа, аявлама, сюймеге, парахат яшав бергенлени абурлама, гьюрмет этмегеуьйретив.
4.Аталар сёзлери ва айтывланы тюз къоллап билмек.
УУД
-Муратланы аян этив, ойлашыв гьаракатланы уьстюнде ишлев.
-Оьз оьсювюню уьстюнде ишлев.
-Яшавда адамлыгъын, тюзлюгюн,гьаллашывун къоллапбажармакъ.
-Тюшюнюв гьаракатланы низамлашдырыв.
Къураллар:компьютер, проектор, колонка, доска, презентация, плакат, газет.
Методика къайдалар: лакъырлашыв.
Гиришив:
Муаллим: Яшлар бугюн биз оьтгерегенгиччирек чарабыз 21 февраль -ана тиллени халкъара гюнюне, парахатлыкъгъа, УллуВатан давда Совет гьукумат уьстюн генгенли 77йыл битегенине багъышлана.
Слайд1.
Слайд2.Муаллим:
Муаллим: Гьали биз де ана тилдешыбышлайыкъ
Слайд
Слайд
Слайд (охуйЖеннет)
Дюньяланы ачагъан
Алтын ачгъыч анатил
Адам болмагъасюйсенг,
Башлап ана тилнибил.
Муаллим:Яшлар 2000-нчи йылдан башлап чилле айны 21нде ана тилни халкъара гюнюнбелгилейбиз.
Балыкъ сувзуз нечик яшап болмай буса,адамгъа да ана тилсиз къыйын болур яшама. Гиччи яшда сёйлеме урунса, биринчилейана тилинде, ана-ата деген сезлени айта. Булай айтыв бар: «Анатилин сюймеген, ана Ватанын да сюймес».
Слайд. «Къартатайларкъазакъ къакъгъан Къумукъ тюз».
Муаллим:
Къумукъ тюз-къумукъ халкъны эли, топурагъыболгъан. Каспий денгизни ягъа бойларындагъы уллу тюзлюклер ва тавтюп бойлар,бары да бизин къумукъ халкъны ерлери. Мунда гьали Дагъыстанны бары дамиллетлери дослукъда яшай.
Слайд. Клип на Гимн РД
Муаллим:
-Яшлар, биз оьз халкъыбыз ва Дагъыстаныбызбулан оьктем болма герекбиз! Дагъыстан- бизин элибиз, ватаныбыз, тувгъанерибиз, чачгъан бавубуз, орнатгъан терегибиз, охуйгъан школабыз, ятгъан тёшегибиз,агъылагъан сав дюньягъа белгили «Бекенез» сувубуз. Ватаныбызгъа бакъгъан сюювнюшулай айтывлар булан толумлашдырма сюемен.
«Ватандашым-къардашым.
Къыйынлыгюн-сырдашым.»
«Ватанныбайлыгъы-сени, мени байлыгъым.
«Ят элни язы эрши»
Мен айтып гетдим агьвалатыбызны биргесеги Совет Союз Уллу Ватан давда уьстюн гелгенли 77йыллыгъына вапарахатлыкъгъа багъышлана деп.
Слайд
Парахатлыкъны гёгюрчюню.
Яшлар, акъ гёгюрчюн парахатлыкъ гёгюрчюню– парахатлыкъны белгиси экенни сиз билесиздир. Парахатлыкъны белгиси деп айтып,акъ гёгюрчюнню суратын биринчилей ким этгенни билемесиз?
Шо суратны испан ва француз художнигиПабло Пикассо этген. Пабло Пикассо буса оьзю эс тапгъандан берли, оьрюмчагъындан тутуп, давлубазлагъа-дюньяда давну отун ягъып, халкълагъа зулму этиптурагъан уьлкелени башчыларына къаршы ябушуп тургъан бек къоччакъ адам болгъан.
Пикассо гиччи заманындан берли де гёгюрчюнленисуратын этмеге гьасирет болгъан. Ол этген гёгюрчюнню сураты 1949 йылдапарахатлыкъны якълавчуларыны Бютюн дюнья жыйынында пархатлыкъны белгиси депкъабул этилген. Бу иши саялы Пабло Пикассогъа Парахатлыкъны халкъара савгъатыберилген. Шондан сон ол этген акъ гёгюрчюнню сураты бютюн дюньягъа яйылып гете.
Парахатлыкъны сиз нечик англайсыз?
Яшлар:Ачыкъ кёк, бирлешив, сабурлукъ, исси сёз, ярыкъ кёк, иссиуьй, ашлыкъ, оьсюмлюк, бирлик.
Муаллим:Огъар къаршыдаш ким айтар?
Яшлар: Дав,эришив, ябушув, бузув, тозув, къарангы, булутлу кёк, яллатыв, топлар атылыв, ачлыкъ.
Муаллим:Тюз яшлар. Дав-ачлыкъ, ябушув, къарангылыкъ.
22 июнде 1941 йылда хапарсызданбизин элибизге ватаныбызгъа душман Германия чапгъын этген, дав башлагъан. Оларбизин топуракъларыбызгъа ес болуп, оьзлеге бизин къуллукъчулар этмегесюйгенлер, тек бажарылмагъан. Къарт демей, жагьил демей, яш демей, къатын демейбары халкъ олагъа къаршы чыгъып ябушуп, душманланы гери ургъан.
Бу йыл Уллу Ватан давда адам урлукънулап кёп къан тёгювчю ябушувларында Совет Армия уьстюн гелгенли 77 йылтамамлана. Уллу уьстюнлюкню гюню ювукълашгъан сайын шо давларда ябушгъанёлдашлар гёз алгъа геле. Олар кёп. Къарабудахкент райондан 4187 адам давгъагетген, дав майдандан 1878 къайтгъан, 2309 белгисиз тас болгъан. Кёбюсюсакъатлар болуп къайтгъанлар. Тек бизин учун жан берген, къанын тёкгенлениунутмайыкъ, даим эсде сакълайыкъ, сав къалгъанларын абурлайыкъ, олагъа къолкъошайыкъ.
Слайды ВОВ
Шиъру «Давну кюлю» А.Жачаев
(охуйАбидин)
Давну сокъур гючюхыйлы ачылгъан,
Давну кюлюдюньягъа кёп чачылгъан:
Шо кюл къонгъантюзлер булан тавлагъа,
Шо кюл къонгъаноьлгенлеге, савлагъа,
Сувлагъа да,акъмайгъан ва агъагъан,
Къушлагъа да,оьрде къанат къагъагъан.
Шо кюл къонгъангьатта гьар гюн шавлагъа,
Шо кюл къонгъансолдат хапгъан ашгъа да,
Шо кюл къонгъанкъуннакълангъан яшгъа да,
Кёпзатлагъа къонгъан ондан башгъа да,
Кёп затлагъа давнукюлю чачылгъан…
Тек кёп затдан о тайгъан,о арчылгъан.
Аналардан таймайшо кюл, шо акълыкъ,
Акъ чачлары этешогъар шагьатлыкъ…
Слайд. Къамавгъа тюшген Ленинград
-Биз айтып гетген эдик дав-ачлыкъ деп. Дюр900 гюн Ленинградны къамавгъа алып, не аш, не сув ёкъ кюйде нечесе минглербулан ачдан, сувукълукъдан оьлгенлер. Олар ач болгъанда нени де ашагъанлар.Шогъар багъышлап «Аш гесек» деген шиъруну охуйлар.
1.Дав йыл эдибизге къувут ялатгъан.
Дав йыл эди унубарны гюню бар.
Давну-шавну башычыкъмас налатдан,
Ач цылланы юрекнечик унутар! охуй Анвар
2.Юрегиме тюртгенйимик бир мыхны.
Бирден эсге тюшюпгете дав йыллар…
Таш гесекдейкъатгъан къара жымыхны
Биз гемире турупгетди йыллар. охуй Сафия
3.Эшигибиз ачыпборангиргендей,
Эсимде бар сувукъхабар къопгъаны,
Хоншубузну яшыачдан оьлген деп,
Гече туруп,анамясгъа чапгъаны. охуй Баччат
4.Ач йылланытолкъунларын гёремен
Къарт анамны гёбюктюслю чачында.
Буссагьат да бардюньяда, билемен,
Гёбюк къусупоьлгенлер ачындан. Фатима
5. Ана яшгъа ерденалма къоймагъан
Акъ булканыойлагъанда заясын,
Къайтып-къайтыпКъулагъыма чалына
Ачдан оьлген хоншуяшны шо ясы… Диана
6.Дав йылларда оьтдю башдан кёп толкъун,
Дав йылларда не гермедик, не гердюк…
Гьар токъ бюртюк артыкъ эди алтындан,
Гюлледен де гючлю эди гьар бюртюк. Ахмед
7.Алтын — гюмюш ач къурсакъны токъ этмей,
Алтын — гюмюш таш экенин билдик биз.
Авма къоймай сакълар адамурлукъну
Арпа — будай аш экенни билдик биз. Айша
8.Адамланы адамлыгъы азмаса,
Эп табула не эбинден гелме де,
Бир экмекни айтмагъа да айтмайман,
Бир бюртюкню бола эки бёлме де. Рустам
9.Уьст боларгъа байлайгъандай биз негет,
Бир — биревню яраларын байладыкъ,
Акъубалы атаканы алдында
Ахырынчы аш гесекни пайладыкъ. М-амин
10.Ачлыкъ йыкъмай — эте буса эрлер дав
Ана Ватан азат болсун муратда:
Шогъар шагьат — биз къазангъан Уьстюнлюк,
Шогъар шагьат — бизин Ленинград да!… Нарипат
Муаллим:Бизин уьлкеде дав йылланы акъубалы агьвалатларын тиймеген агьлю ёкъдур десекде, янгылыш болмасбыз. Уланларын, агьлюлерин, къардашларын, аталарын давгъайиберип, кёп къызлар атасын, къардашларын, къатынларын, къатынлар эрлерин гьалигеле, дагъы геле деп гёзлей къалгъан. Шолайлардан давну яшы КанзитдиноваМашидат, яшав-ёлдашын къаравуллап оьлюп гетген Багавутдинова Умукусюм ваБахриева Тамайгъа багъышлап.
«Умут уьзмей» деген шиъруну охуйЗайнап.
Давдан сонг кёпгетген дей,
Бу къатынгъагетмеген,
Кимге битсе де шодав,
Бу къатынгъабитмеген.
Гьар къачанкъарасанг да,
Гёзлери ёлда бола,
Балавуздайсаргъалгъан
Кагъызы къолдабола.
Шо кагъызна давйыллар
Эри язгъанфронтдан,
Шо гюн-бугюн букъатын
Чыгъып болмайдавотдан!
Не де савкъайтмагъан ол,
Не де оьлюпкъайтмагъан,
Не болгъанын неоьзю,
Не де Ватанайтмагъан.
Хоншудагъыкъатынгъа
Ол тюшюн айтгъанболгъан:
Акъ атгъа минипэри
Тюшюнде къайтгъан болгъан.
Слайд 35.
Абдулгьаким Исмаилов- Уллу Ватан давнуортакъчысы. Ол немец фашистлер булангъы давда уллу гьюнерлер гёрсетген. Шодавда бизин халкъ уьст гелген. Абдулгьаким Исмаилов оьзюню ёлдашлары Л.Горычев ва А. Ковалёв булан бирге немецлени тахшагьары Берилинге уьстюнлюкнюбайрагъын къакъгъан. Огъар «Россияны Игити» деген гьюрметли ат берилген.
Давну сакъатларынабагъышлап Айша А.Жачаевни
«Тартып йыртдыуьстюндеги гелегин» деген шиърусун охуй
Муаллим:Яшлар, Абидин шиърусунда айтып гетди
Аналардантаймай шо кюл, шо ашлыкъ.
Акъ чачлары этешогъар шагьатлыкъ.
Шиъру «Ана юрек» Маликат, Рабият.
Ананы бир яшыболгъан,
Башлап гезю-къашы болгъан.
Йыллар гетип, яш нарт бола,
Ана буса бек къарт бола.
Яшы ташлаппакъыр бола,
Гезю къайта, сокъур бола.
Яшай уьйню мююшюнде,
Яшын гере ол тюшюнде.
Ятлар этеогъар кемек:
Гьай чуткъулукъ, гьай ич гелек,
Къол ялгъайлар, ят гермейлер,
Гьар йыртыгъын ермелейлер.
Языкъ болмакъоймай ашдан,
Ятлар ювукъ чыгъа яшдан!..
Ана бир гюн тарлангъанда, Яшынабек зарлангъанда,
Сокъур гёзденгёзъяш тёгюп,
Намазлыкъгъа тизден чёгюп,
Эки къолун оьрге чюе,
Яшгъа къаргъыш айтма сюе,
Авур сёзлеризлей ташдай,
Тек нетерсен баласына
Ана алгъыш этме башлай!!!
Яра тийсе авлетлени санына,
Терен яра тиер ана юрекге.
Ана-терек, авлетлери-бутакълар,
Бутакълары сынса тынчмы терекге?
Муаллим:Къумукъланы айтыву бар: «Ана гёнгю балада, бала гёнгю гьавада»
Тюз сёзлер, яшлар.
Бизин гёрме анагьар гюн гьасирет
Биз уьстюне сийректюгюл гирмейбиз
Не экен авуркъайгъы, авур дерт.
Биз анасыз къалмайтуруп билмейбиз.
Ана гёзлени Ана-толгъанАй
Ярыгъы ёкъда Ана-ярыкъГюн
Ярыкъ сёнгендей Бизгеаз болмай
Бола ожокъда. Анатарыкъ гюн.
-Яшлар, бизин гиччирек агьвалатыбыз нетемагъа багъышлангъан эди? Неянгылыкълар билдигиз, не этмеге, не затгъа уьйретди?
Яшлар:(Парахатлыкъгъа,21-февраль ана тилни гюнюне. Уллу Ватан давда уьстюн генгенли 77 йыллыгъына.)
-Давнуортакъчыларын даим эсде сакълама.
-Ана Ватанына,юртуна къыйынлыкъ гелгенде, якъламагъа, сюймеге. Ата-ананысюймеге.
Муаллим:Мен бугюн сизге барыгъызгъа да разилигимни билдиремен ва кёп яхшылыкъларёрайман. Гьар заман сизге ачыкъ кёк болсун, бав бахчалар чечеклерден толсун.
Бизин аталарыбыз, аналарыбыз гёрген къыйынлыкъланысиз гёрмегиз, давну агъусу, чангы сизге тиймесин, давчулар яшавубуздан ёкъболсун!
Юртубузну, Ватаныбызны аявлагъыз, анатилибизни сююгюз, билимли, илмулу болугъуз. Парахат яшав сизге!
