“Күндлһнәавьяс медий”.
Кичәлин күцлмүд:Күүкдт цааранднь шин төр өгәд, үвлин йиртмҗин тускар
күндллһнд орлцх; сурврмуд тәвәд,сурврмудт хәрү өгәд, 1-гч багин киисклһнә
таньлдулх амр зәнгс тогтах.
Сурһмҗин күцллмүд:Бийәсн ах улсиг күндлдг, дөң болдг сурһмҗ өгх.
Көгҗлтин күцәлмүд:Хальмг келн – улсин күндлһнә авьясмудла таньлдулх.
Күүкдин үгин көрңг байҗулх.
Дасх үгмүд: Авьяс – привычка.
Күндллһн – почет,любезность.
Ухата күн – умный человек.
Йилһл – различие.
Көгшә – старец;уважительное обращение к старому человеку.
Һундл – обида.
Күндллһнә авъяс – почитаемыепривычки.
Давтх үгмүд: Үвл – зима.
Сармуд – месяцы
Йовдл – поступок
Йиртмҗ – погода
Җилин цаг – времягода
Кичәлин дөңцл: зургуд, схемс, даслур,к/девтр, интерактивн самбр.
Кичялин йовуд:
I. Бүрдәцин кем.
II. Герин даалһвр бүртклһн (күүндвр).
1.Күүндвр
Багш: Күүкд, ода ямаран җилин цаг?
Күүкд: Ода үвл.
Багш: Йир сән. Чик, ода үвл.
— Ода ямаран сар?
Күүкд: Ода лу сар.
Багш: Һаза эндр теңгринбәәдл ямаран?
— Эндр һаза ямаран теңгрин бәәдл ?( киитн, цаста)
Күүкд: Эндр һаза киитн,нарн уга, цаста өдр.
Багш: Чик. Ода үвл. Һазаэндр киитн цаста өдр.
Әмтн эн цогла ямаран хувцөмсх зөвтә?
Күүкд:Дулан үвлин хувцан өмснә: махла, беелә, күльт, зузан шалвр,һосн, кофт.
Багш: Чик.
Түргәр келлһн: Келлһнә хурцинь өөдлүләд,һурв дәкҗ чикәр келий.
(Интерактивн самбрт бичәтә бәәх).
Күңкл ухата күн
Кезә болв чигн
Күүг йилһл уга
Күндлгч авцта болдг.
Мудрый умный человек
Всегдадолжен быть
Уважительным,учтивым
совсеми.
III. Шин төр цәәлһлһн.
1. Ахркүүндвр.
Багш: Күндлһнә авъяс – обычай почитаниястарших.
Хальмг улст “Менд” гисн үг олнзүсн янзтаһар олзлгдна:
Кенд тадн “Менд” гиҗ келхвт?
Үлгүрнь: “Менд” насарн әдл, эс гиҗ дукүүнлә иигҗ мендлнә.
Күүкд: үр күүкнд менд гиҗ мадн келхм.
Багш: Чик.
— Кенд “Мендвт” гиҗ келхвт,ямаран күүнд?
Үлгүрнь: “Мендвт” бийәснь ах күүнд эсгиҗ олн күүнлә иигҗ мендллһн.
Күүкд: Ах наста күүнд мадн “Мендвт”келхм.
Багш: Дәкәд хальмгуд бичг мендин бичхләрн,иим үгмүдәр эклҗ бичнә:
“Мендлтн” — күүнәс менд суртнгиҗәнә.
“Менд келүлтн” — яһҗ бәәхинькелүлтн.
“Менд амулң иртн” — сән йовҗйовтн.
(Эн үгмүд самбрт бичәтә бәәх, күүкд хамданумший).
2. Физминутк.
Деерцаһан,
Дорацаһан,
Цаснцасн
Цәәһәдорҗана.
Күүкдбайрта,
Көвүдбайрта,
Көвкрцаснд
Көлдәднаачана.
3. Келврәркөдллһн.
Ода дегтрән сектн, 70 –гч халхд “ Көкшә болн ач” гидг келвр бәәнә.
3.1. Багшин үлгүрлгч умшлһн.
— Түрүләдби таднд умшнав , намаг соңстн.
(Энцагла, интерактивн самбрт эн келврин зург үзлх).
3.2. Күүкдин умшлһн (абзацар эсклә зәңгәр)орчулһн.
3.3. Келврәр күүндвр тогталһн.
Багш: Хәләтн зург сәәнәр кен зуратабәәнә?
Күүкд: Көкшә, ач, көвүн, бер (Дед, внук,сын и невестка).
Багш: Эдн ю кеҗәнә?
Күүкд: Көкшә сууна, бер хот чанна, ач көкшәһурөөрдәд юм келнә.
Багш: Чик, сән.
IV. Шин төр батллһн.
1. Интерактивнсамбрт бәәх зургудар көдллһн.
Багш: Ямаран авьясмуд эн зургудт өөрхн?
— Эн зургт 1-гч абзацас ямаранзәнг ирлцнә? Олад умштн.
V. Грамматическ көдлһн.
1. 1-гч баг киискллһнә таньлдулх.
Ода самбрур һарад, “күүкн” гидг үг1-гч багин киискх зөвтә.
(нег модн самбрур һарад, наадксньэврә ормдан бичх зөвтә).
(интерктивн самбрт үлгүрнь 1 багүзүлх).
Н.к. күүкн
Т.к. күүкнә
Ө.к. күүкнд Г.к.
Г.к.күүкиг Б.к. Н. хадвр геедрнә.
Б.к. күүкәр Х.к.
Н.к. күүкнлә
Х.к. күүктә
Һ.к. күүкнәс
З.к. күүкнүр
VI. Ашлвр:
— Ямаран келвр эндр та умшллат?
— “Көкшә болн ач” гидг келвриг мадн умшллавидн.
— Көкшдүдт яһҗ тевчх кергтә?
— Көкшдудин өмн сөрҗ болшго. Күүндхләрн “Та”гидгин.
Эндр тадн күүкд сәәнәр көдлвт. Цуһарцугинь меднәт, киискврмүдин даалврт
Йоста кевәр сәннь үзүлвт нанд.
VII. Герин даалһвр өгллһн.
Самбрас өдрлгтән бичтн: 70-72 халх келврумшх, орчулх.
Өдрлгән өгәд нанд, темдгдүд автн.
