Ф-БЕ-10/10
ҚАЗАҚСТАНРЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
«ЖОЛ – КӨЛІККОЛЛЕДЖІ» МКҚК
ӘДІСТЕМЕЛІК ТАЛДАУ
ашық сабақ
Орындаған: Танирбергенова Э.П.
07161300 арнайы пәндер
циклдік комиссиясы
мәжілісінде талқыланып, қаралған.
Хаттама №__ «___» ______2022 ж.
ПЦК төрағасы ________Торыжанов Б.А.
Шымкент 2022 ж.
Күні: 28.10.2022 ж. Тобы:ТМ-9-203 тобы
Пәні:КМ 13. 1 Жол қозғалысының қағидалары жәнеқауіпсіздігі
Сабақ тақырыбы: «Қиылыстардан жүріп өтудің жалпы ережесі»
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Студенттерге қиылыстардың түрлерімен жеке-жеке таныстыру. Жолқозғалысын ұйымдастыру тәсілдерін дұрыс таңдап, жоспарлауды үйрету.
2. Дамытушылық: Студенттерге жаңа ақпараттықтехнологияны қолдана отырып, сапалы білім беру. Білім алушылардың өз бетіншежұмыс жасау дағдыларын игеруге деген ынтасын ояту.
3. Тәрбиелік: Студенттердің бойына өз мамандықтарына деген қызығушылықты, тұлғалық адамгершілік қасиеттер,пікірлер мен сенімдер қалыптастыру. Оқушыларды жауапкершілікке, ұқыптылыққа, патриоттық рухқа және кез келген қиындыққа төзімділікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: дамыта оқыту технологиясы
Пәнаралық байланыс: «Жол жағдайлары және қозғалыс қауіпсіздігі», «Көлік құралдарыныңқауіпсіздігі», «Жол қозғалысын автоматты басқару», «Математика», «Сызу».
Сабаққа қажетті материалдар: компьютер, тестматериалдары, тапсырма бланкалары, слайдтар, әдістемелік нұсқаулық.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі:
— аудитория тазалығын тексеру
— оқушылармен сәлемдесу
— оқушылардың киім үлгісіне мән беру.
— оқушыларды түгелдеу
— оқушылардың ықылас-зейінін сабаққа аудару
2. Өткен тақырыптарға шолу:
2.1 «Өзара тексеріс» тәсілі арқылы үй тапсырмасына берілгенсұрақтарды тексеру.
Үй тапсырмасына берілген сұрақтар:
1.Жолдың жүру бөлігі дегеніміз не?
2.Жол қозғалысы дегеніміз не?
3.Елді мекендерде жылдамдықты шектеу?
2.2. «Кahoot» ойыны арқылы «Жол қозғалыс ережелерін» ескетүсіреміз!
2.3 Өткен тақырып бойынша түсінік айту
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Өту реттілігі бағдаршамның немесебағдаршамның сигналдарымен анықталатын жол реттелген болып саналады. Мұндайқиылыста басымдық белгілері жарамайды.
Егер бағдаршам сөніп тұрса немесе олжыпылықтаған сары сигналмен жұмыс істеп тұрса және бағдаршам болмаса, қиылысреттелмеген болып саналады және жүргізушілер жол бойында реттелмеген қиылыстармен қиылыста орнатылған басымдық белгілері бойынша жүру керек.
Реттелетін және реттелмеген қиылыстардажүргізуші оңға немесе солға бұрыла отырып, ол бұрылып жатқан жүріс бөлігіненөтіп бара жатқан жаяу жүргіншілерге, сондай-ақ велосипедшілер тура сол бағыттақозғалуы керек.
Егер қиылысқан жолда қозғалатын көлікқұралдарына қозғалыстағы артықшылықты қамтамасыз ету қажет болса, жүргізушікөлікті 1.12 (аялдама сызығы) немесе 1.13 жол белгілері, бағдаршамдар оныңсигналдарын көре алатындай етіп тоқтата тұруы керек, ал егер олар жоқ болса -кесіп өткен жүріс бөлігінің шетіне дейін жаяу жүргіншілердің қозғалысынакедергі жасамай.
Егер көлік жүргізушісі қиылыста тоқтапқалуға мәжбүр ететін, басқа көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердің қозғалысынакедергі келтіретін кептеліс пайда болса, кез-келген қиылысқа, оның ішіндеқозғалысқа мүмкіндік беретін бағдаршамға кіруге тыйым салынады.
Реттелген қиылыстар
Жол қозғалысын реттегіш сигнал бергенденемесе қозғалысқа мүмкіндік беретін бағдаршамды қосқан кезде, жүргізуші жолқиылысы арқылы аяқтаған көліктерге, сондай-ақ өткелді аяқтаған жаяужүргіншілерге жол беруі керек.
Негізгі бағдаршамның жасыл сигналына солғабұрылғанда немесе бұрылғанда рельсті емес көліктің жүргізушісі сол бағыттағытрамвайға, сондай-ақ қарсы бағытта тура немесе оңға бұрылған көліктерге жолберуге міндетті.
Трамвай жүргізушілері де осы ереженібасшылыққа алуы керек.
Егер бағдаршам немесе жасыл бағдаршамтрамвай мен рельсті емес көлік құралдарының бір уақытта қозғалуына мүмкіндікберсе, трамвай қозғалыс бағытына қарамастан басымдық беріледі.
Қозғалысқа мүмкіндік беретін бағдаршамғасәйкес жүріс бөлігімен қиылысқан жүргізуші шығудағы бағдаршамға қарамастан,белгіленген бағытта кетуі керек. Алайда, егер жүргізуші жолындағы бағдаршамныңқиылысында 1.12 (аялдама сызығы) немесе 5.62 жол белгілері болса, ол әрбағдаршамның сигналдарын басшылыққа алуы керек.
Қосымша немесе қосымша бағдаршаммен біргежебенің бағытымен жүргізгенде жүргізуші басқа бағыттардан қозғалатын көліктергежол беруі керек.
Қызыл бағдаршам деңгейінде орнатылғантақтайшадағы жасыл жебе бағытымен тік бағытта жүру кезінде жүргізуші оң жақ(сол жақ) жолақтан өтіп, басқа бағыттардан келе жатқан көліктер мен жаяужүргіншілерге жол беруі керек.
Егер қозғалыс қосымша учаскесі барбағдаршаммен реттелетін жолдың қиылысында бұрылыс жасалатын жолақта болса,жүргізуші қосымша бөлімде көрсетілген көрсеткі бойынша бағытта жүрудіжалғастыруы керек, егер оның бағдаршамға тыйым салатын бағдаршам артта қалғанкөлік құралдарына кедергі келтірсе. сол жол бойымен
Реттелмеген қиылыстар
Тең емес жолдардың қиылысында екіншіреттік жолмен жүретін көлік құралының жүргізушісі олардың әрі қарай жүрубағытына қарамастан негізгі жол бойымен жүріс бөлігінің қиылысына жақындағанкөліктерге жол беруі керек.
Балама жолдардың қиылысында теміржолкөлігінің жүргізушісі оң жақтан келе жатқан көліктерге жол беруі керек, айналмақиылыстардан басқа (жаңа өзгертулер 15.11.2017 бастап).
Трамвай жүргізушілері де осы ереженібасшылыққа алуы керек.
Кез-келген реттелмеген қиылыста трамвай,оның әрі қарай жүру бағытына қарамастан, оған балама жолда келе жатқан рельстіемес көліктерге қарағанда басымдыққа ие болады, айналма қиылыстардан басқа(жаңа өзгертулер 15.11.2017 бастап).
Айналмалы жолдар ұйымдастырылатын және4.10 жол белгісімен белгіленген реттелмейтін қиылыстардағы қозғалыс кезектілігіндешеңберде жүріп келе жатқан көлік құралдарына басымдық беріледі (15.11.2017ж.Жаңа өзгерістер).
5.36 белгісі. Жүк көліктерінің шектеуліэкологиялық класы бар аймақ
Рельсті емес көліктің жүргізушісі солғабұрылып, бұрылыс жасамас бұрын, сол бағыттағы трамвайға, сондай-ақ баламажолмен қарама-қарсы бағытта, түзу немесе оңға қарай жүруге міндетті.
Трамвай жүргізушілері де осы ереженібасшылыққа алуы керек.
Егер қиылыстағы негізгі жол бағытыөзгерсе, онда жүретін көлік құралдарының жүргізушілері балама жолдардың қиылысыарқылы жүру ережелерін сақтауы керек.
Бұл ережені бір-бірімен және қайталамажолдарда жүргізушілер жүргізуі керек.
Егер жолда (қараңғы, балшық, қар жәнет.б.) жамылғының болуын анықтау мүмкін болмаса және ешқандай басымдық белгілеріболмаса, жүргізуші оның қайталама жолда екенін ескеруі керек.
Бүгінгі күні қиылыстарконфигурациясының бес негізгі түрін таңдау әдеттегідей:
* Төрт жақты;
* Т-тәрізді;
* X-тәрізді;
* Y-тәрізді;
* Айналма.
Жолқозғалысын басқару
Жол қиылыстарын жіктеудің тағы бір тәсілі- жол қозғалысын басқару технологиясы:
Бақыланбайтынқиылыстар, белгілерсіз немесе сигналдар (немесекейде ескерту белгісімен). Басымдық (жол жүру) ережелерелдерге қарай әр түрлі болуы мүмкін: 4 бағыттағы қиылыста оң жақтан қозғалысбасымдыққа ие болады; үш жақты қиылыста оң жақтағы қозғалыс қайтаданбасымдылыққа ие болады немесе жалғасатын жолдағы қозғалыс. Бір немесеқарама-қарсы бағытта келе жатқан трафик үшін түзу жүретін қозғалыс сөнетінгеқарағанда басым болады.
Өнімділікпен бақыланатын қиылыстар нақтыболуы мүмкін немесе болмауы мүмкін «YIELD» белгілері (кейбірелдерде «ЖОЛ БЕРІҢІЗ!» белгілері деп аталады).
Аялдамамен басқарылатын қиылыстарда бірнемесе бірнеше болады «ТОҚТА» белгілері. Екіжақты аялдамалар жиі кездеседі, ал кейбір елдерде жұмыс істейді төрт бағытты аялдамалар.
Сигналмен басқарылатын қиылыстартәуелді жол белгілері,әдетте, кез-келген уақытта қандай трафиктің жүруіне рұқсат етілетінінкөрсететін электр.
Бұрылады
Әдетте қиылыстарда бұрылыстарға рұқсатетіледі, бірақ көбінесе басқа қозғалысқа кедергі келтірмеу үшін реттеледі.Белгілі бір бұрылыстарға тыйым салынуы мүмкін немесе оларды реттеушібелгілермен немесе сигналдармен шектеу мүмкін, әсіресе қарама-қарсы трафиктіқиып өтетіндер. Балама жобалар көбінесе осындай ықтимал қақтығыстарды азайтуғанемесе жоюға тырысады.
Даулы нүктелерді талдау
Даулы нүктелерінің саны рұқсат етілген қозғалысбағыттарымен және көлік құралдарының қозғалыс қатарларының санымен анықталады.Сондай-ақ көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердің қозғалыс траекторияларыныңқиылысуын да ескеру қажет.
Даулы нүктелері туралы түсінік жол қауіпсіздігінжақсарту үшін бағдаршамның мәнін түсіну үшін маңызды. Даулы нүктелері деп көлікағындарының траекториялары қиылысатын, біріктірілетін немесе ауытқатын,сондай-ақ көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердің қозғалыс жолдары қиылысатынжүріс бөлігіндегі орындар түсініледі. Жол-көлік оқиғаларын зерттеу олардың осытиптік жерлерде жиі кездесетінін айқын көрсетеді. Жанжалдың ықтимал нүктелерінанықтау және кейіннен қауіпті жою немесе төмендету апаттың пайда болуынкүтпестен қозғалыс жағдайларының қауіпсіздігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұлтұрғыда әртүрлі бағыттардан келетін көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердіңағындары кездесетін және қиылысатын жолдардың қиылысуы ерекше тән.
Әрбір даулы нүктесінің тән ерекшелігі-апаттың ықтималқаупі ғана емес, сонымен қатар көлік құралдарының кешігу ықтималдығы.
Мысалы 1-суретте көрсетілген бұл қиылыстағы даулынүктелерді анықтап, күрделілік дәрежесін анықтайық.
1-сурет. Көше қиылысындағы даулы нүктелер
Есептеу нәтижелерін ескере отырып, еркін масштабтарұқсат етілген маневрлердің траекториялары мен қозғалыс қатарларын көрсетеотырып, қиылысу сызбасын сызу керек. Осы схема бойынша әр түрлі типтегіқақтығыс нүктелерінің санын анықтау керек, содан кейін өрнек бойынша mқиылысының күрделілігін есептеу керек
(3.1.1)
мұндағы
nс -қосылу нүктелерінің саны;
nn -қиылысу нүктелерінің саны;
n0-ауытқу нүктелерінің саны;
Бұл көрсеткіштің мәні бойынша қиылысты бір түргежатқызу керек: қарапайым (m<40), орташа күрделілік (40<m<80), күрделі(80<m<150), өте күрделі (m>150).Содан кейін көлік ағындарыныңқарқындылығын және даулы нүктелерінің санын ескере отырып, бір сағатта қақтығысжағдайларының мүмкін санын есептеу қажет (бұл жағдайда қозғалыс жолақтарыныңсаны ескерілмейді). Бұл жағдайда қақтығысатын көлік ағындарының қарқындылығыфизикалық бірліктерде (авт/сағ) ескерілуі керек. Ықтимал қақтығыс жағдайларыныңжалпы саны екі қақтығыс ағымының ең аз қарқындылығына байланысты есептеледі.
Бұл қиылысу нүктелері, 12 тоғысу және 12 ауытқунүктелері орын алса, 53 нүкте көлік және жүргінші ағындары қиылысындақиылысады.
формулаға сандық мәндерін орнына қойып, қиылыстыңкүнделілік дәрежесін анықтаймыз: m = 8+3*18+5*16=142
Есептеулердің нәтижелері бойынша M < 40 кезіндекүрделілігі аз (қарапайым) түйін (қиылыс), m = 40<m<80 кезіндекүрделілігі орташа, (80<m<150) кезінде күрделі және m > 150 кезіндеөте күрделі болып саналады. Демек, 80<142<150 күрделі көше қиылысынажататындығын анықтадық.
Кесте 1. Қиылыстың даулы нүктелерін талдау
|
Көше жол желісі торабының атауы |
Даулы нүктелер |
Көлік пен жаяу жүргіншінің қиылысу нүктелері |
Күрделілік көрсеткіші |
Қиындық дәрежесі |
||
|
Ауытқу |
Қосылу |
Қиылысу |
||||
|
А көшесі Б көшесі |
8 |
18 |
16 |
4 |
80<142<150 |
күрделі |
4. Сабақ бойынша рефлексия:
1.Төмендегі сызбабойынша әрбір термин сөздерге анықтама беріңіз
5. Сабақты қорытындылау:
Жаңа тақырып бойынша туындаған сұрақтарына жауап беру.
Топта белсенді қатысқан оқушыларды атап шығу.
1-Кесте. Жол белгілерінің атауын жазыңыз
|
Жол белгісі
|
Атауы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6. Оқушыларды бағалау
«95-100» —
«90-94» —
«85-89» —
«80-84»-
«75-79»-
«70-74»-
«65-69»-
«60-64»-
7.Үй тапсырмасы:
1. Таратпаматериалдарға (тест сұрақтарына) жауап беру, Ә2, 220 бет жаңа тақырып бойыншаконспект жазу
Тест сұрақтарыныңжауаптары
|
1 |
3 |
2 |
3 |
|
3 |
3 |
4 |
5 |
|
5 |
1 |
6 |
5 |
|
7 |
4 |
8 |
1 |
|
9 |
3 |
10 |
3 |
8.Қолданылған әдебиеттер:
1. ҚРЖол жүрісі ережелері,2021ж., М. Арпабеков, А. Баубек «Жол қозғалысынұйымдастырудың техникалық құралдары», 2010 ж.
2. Ссылка: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V14C0010056
